Mail
NEW

Het weer rondom de molen

Op deze webpagina probeer ik de belangrijkste molen(aars) aspecten van het weer samen te vatten. Voor mij bestaat dit uit een stuk onderliggende principes die het weer in algemeen en in het bijzonder rondom Nederland bepalen. Verder wordt dit natuurlijk gerelateerd aan wat een molen en molenaar aan kan mbt het weer. Gelukkig is de kans voor alle weersverschijnselen niet gelijk, maar toch zullen we op de molen rekening moet houden met wat er kan op treden in het ergste geval: dus een soort risico inventarisatie en evaluatie is dus van belang.
Op het Internet kan heel veel van te voren bekijken worden en dus de trend voor de komende draaidag bestuderen en evalueren. Naast deze Internet bronnen is het belangrijk om ook ter plekke de ogen en oren open te houden, want het weer kan binnen enkele minuten wijzigen.

Tekst in licht grijs is hoogstwaarschijnlijk geen examenstof (meer ter lering en vermaak).

Bovenstaande zaken worden in onderstaande hoofdstukken behandeld:

Onderliggende relevante meteorologische principes
Wat heeft de molen/molenaar nodig om goed te draaien
Risico en kans voor molen/molenaar (RI&E)
Voorbereiden/plannen/weerkaartje analyses
Ter plekke waarnemen (gedurende de dag)
Gezegden en volkswijsheden rondom molen

Onderliggende relevante meteorologische principes.

Is te zien op deze web pagina.

Wat heeft de molen/molenaar nodig om goed te draaien

Goede wind

Werkwind: werk (zwichten en kruien) dat de molenaar moet doen wegens instabilieit van weersituatie (maar vooral NW): .

Goed molenbiotoop

Hoge bomen en gebouwen beïnvloeden de richting en turbulentie van de wind. Er dient een goede doorstroming van het gebied rond de molen te zijn (dus zowel voor wind toevoer als afvoer).
Voor een optimaal molen biotoop moet er binnen straal van 100m geen bebouwing boven de stelling uit komen. Daarna mag de bebouwing voor elke 100m, 1m boven de onderkant gevlucht verhoogd worden.

Een iets gedetailleerde formule (Het gilde van vrijwillige molenaars, 2018, Hfd. 9, p23) is:
Hoogte bebouwing [m] = afstand [m] / {140|75|50 <open|ruw|gesloten gebied>} + 0.2 * hoogteaskop [m]

Risico en kans voor molen/molenaar (RI&E)

In de komende maanden komt hier een inventarisatie van weer situaties (zeg een weer-RI&E):

de kans dat een belangrijke weeraspect rond een NL-molen kan optreden en
de gevolgen/risico's die zo'n weeraspect kan hebben voor molen/molenaar.

In de industrie is het 'product' (kwalitatieve en/of kwantitatieve) van die twee (kans en risico) belangrijk voor de maatregelen die genomen moeten worden door de molenaar voor de molen. Misschien dat voor een molenaar/molen de risico's wat zwaarder moeten wegen dan de kans (geen productie maar erfgoed).

Weersituaties die van belang zijn om mee te nemen (die dus een redelijk product 'kans*risico' hebben) zijn: vore, hoogte trog, koufront, warmtefront. En tijdens deze weersituaties kunnen: buien, onweer, zeewind, windstoten/windhoos, ijzel en andere neerslag optreden. Verder worden de seizoenen hier ook mee genomen, omdat de kans daar afhankelijk van is.
Ideeën zijn welkom. Watts heeft een bruikbare structuur, zie hier. Hieronder is een figuur die verteld wat hij bespreekt.

Watts (2017, p. 10; en fotosecties 1 tot 24) mbt typische weersituaties
(de blauwe sectie nummers van Watts zijn iets verplaatst in de tekening en verder zijn er nog een paar andere veranderingen door VR)

Toegespitst op molen/molenaar en een extra paragraaf over de risico's en hoe te voorkomen moet toegevoegd worden. Onderstaande tabel geeft een start om de risico's en kansen weer te geven. Naast onderstaande, het weer wordt uitgesprokener als er grote luchtdruk en/of temperatuur verschillen zijn. EN hoe meer wind hoe groter de effecten van bv een lage drukgebied. Twee zware storingen zullen elkaar niet vaak opvolgen; b.v. na een sterkte vore zal het kou front meestal afgezwakt zijn.

Molen weersituaties en/of elementen	Deel van	Watts (2007&2017) sectie	Risico voor molen	Kans in winter	Kans in lente	Kans in zomer	Kans in herfst	Elementen die risico veroorzaken	Voorbodes (wolkentypes, wind en luchtdruk)	Wat te doen met molen
aankomend ten noorden	stormdepresie		ZH	H	M	L	M	buien, onweer, wind, windstoren	Ci→Cs→As→St, Ns, richting (krimpend→ruimend), sterkte (↑2+Bft), druk (↓5+mbar)	molen stil zetten
naar vore	warmtesector	7,17	ZH	ZL	L	L	ZL	buien, onweer, windstoten, windsprong. Na een vore eventueel een koufront. Als een eventuele temperatuur inversie wordt doorbroken, pas extra op!!!	Ac cas, Sc→Cb cap, richting (diverse, zie bui), sterkte (↑1+Bft)	zie hier
naar hoogte trog	na koufront	12,17	ZH	ZL	M	M	M	buien, onweer, windstoten, windsprong, eventueel een hogedrukgebied	Cu→Cb cap, richting (diverse, zie bui), sterkte (↑1+Bft)	zie hier
naar koufront	lagedrukgebied	11	M	H	H	H	H	buiige regen, onweer, windstoten, windsprong Na koufront, eventueel een hoogte trog, eventueel een hogedrukgebied	Sc→Cb cap, druk (↑3+mbar), richting (ruimend), sterkte (↑1+Bft)	zie overzicht hier
naar warmtefront	lagedrukgebied	1-6	M	H	H	H	H	ijzel, regen, motregen, windsprong Na warmtefront, eventueel een vore	Ci→Cs→As→St, Ns, richting (krimpend→ruimend), sterkte (↑1+Bft), druk (↓3+mbar)	zie overzicht hier
naar stationaire front		22???	M	L	L	L	L	regen, windsprong, eventueel een hogedrukgebied	Ci→As→Ns, richting (diverse), sterkte (↑1Bft)
naar lagedruk kern	lagedrukgebied	5	H	L	L	L	L	windsprong	Cu→Cs→As→Ns, richting (ZZO→neutraal), sterkte (↓1+Bft), druk (↓5+mbar)	zie overzicht hier
van lagedruk kern	lagedrukgebied	5	H	L	L	L	L	windsprong Na lagedruk kern, eventueel een hoogte trog, eventueel een hogedrukgebied	Ns→As→Cu, richting (neutraal→NNW), sterkte (↑1+Bft), druk (↑5+mbar)	zie overzicht hier
in warme sector	lagedrukgebied	9	L	H	H	H	H	In een warme sector eventueel een vore	Cs&Cu, richting stabiel, sterkte stabiel, druk stabiel	zie overzicht hier
zeewind		10,24	H	ZL	ZL	M	M	vlagerige wind, windsprong	richting (O→W), sterkte (↑1+Bft)
naar occlusie	lagedrukgebied	1-6	M	H	H	H	H	buien, regen, windsprong Na occlusie ken, eventueel een hoogte trog, eventueel een hogedrukgebied	Ci→As→Ns, richting (ruimend), sterkte (↑1Bft), druk (↓3+mbar)	zie overzicht hier
naar convergentie sector	lagedrukgebied	22	M	M	M	M	M	regen, eventueel een hogedrukgebied	Ci→As→Ns, richting (ruimend), sterkte (↑1Bft), druk (↓3+mbar)	zie overzicht hier
hogedruk ten noorden	hogedrukgebied	19,21	ZL	M	M	L	L	rustig, eventueel een lagedrukgebied	Cu&Sc, richting (WNW→NNO→O), sterkte (↓1+Bft→↑1+Bft), druk (↑3+mbar→↓3+mbar)	zie overzicht hier
over hogedruk kern	hogedrukgebied	19,21	L	L	L	ZL	ZL	rusti, eventueel een lagedrukgebied	Cu&Sc, richting (WNW→neutraal→OZO), sterkte (↓1+Bft→↑1+Bft), druk (↑5+mbar→↓5+mbar)	zie overzicht hier
hogedruk ten zuiden	hogedrukgebied	19,21	ZL	H	H	M	M	rustig, eventueel een lagedrukgebied	Cu&Sc, richting (NNW→ZZW→W), sterkte (↓1+Bft→↑1+Bft), druk (↑3+mbar→↓3+mbar)	zie overzicht hier
bui ten noorden		11,13,18	ZH	M	H	M	H	windstoten, onweer	Ac cas→Cb cap→Cb, richting (ruimend), sterkte (↑1+Bft)	zie overzicht buien
bui over kern		11,13,18	ZH	M	H	M	H	windstoten, onweer	Ac cas→Cb cap→Cb, richting (omslaand), sterkte (↑1+Bft)	zie overzicht buien
bui ten zuiden		11,13,18	ZH	M	H	M	H	windstoten, onweer	Ac cas→Cb cap→Cb, richting (krimpend), sterkte (↑1+Bft)	zie overzicht buien
onweer		7,8,17	ZH	M	H	H	M	buien, windstoten	zie buien (hierboven)	aan bliksum afleider
ijzel		???	H	M	ZL	ZL	L	onderkoelde (mot)regen	St pra	zie overzicht ijzel
windstoten		1,6,7,8,11,12	H	H	M	M	H	buien, onweer	zie buien (hierboven)	zie overzicht buien

ZH	Zeer Hoog
H	Hoog
M	geMiddeld
L	Laag
ZL	Zeer Laag

Bovenstaande tabel moet dus praktisch en duidelijk gemaakt worden voor/door de molenaar/molen: er vanuit gaande dat de windsnelheid niet hoger is dan 6Bft en er gekeken wordt naar korte termijn weersveranderingen binnen een draaidag (zeg 6uur).

Voorbereiden/plannen/weerkaartje analyses

Diverse web sites/apps zijn handig om vooraf te bestuderen mbt het komende weer:

World Clock	World Clock
Clouds infrared (UTC)	Clouds visible (UTC)

Rain and lightning (UTC)	Weathermap (CE[S]T)

Lighting (CE[S]T)
Windforce/direction and windsurges (CE[S]T)
Rain and Lighting (local time)	Pressure (local time)

Cloudcover (local time)

Er zijn alternatieve weerkaarten (rondom wolkenlagen en windrichtingen) mogelijk, zie hier.

Weer ter plekke waarnemen

De volgende weer zaken zijn heel belangrijk bij het draaien van de molen:

windsnelheid (lagedrukgebieden, storm en windvlagen)
Zie bv de verschillende windsnelheid bij een lagedrukgebied passage en de benodigde actie op de molen. Zwichten of afzeilen of vangen en roede vastleggen en bliksemafleider zijn mogelijke acties op de molen. Bij een windkracht vanaf 6Bft: de molen niet laten draaien.
windrichting
Zie bv de verschillende windrichting bij een lagedrukgebied passage en de benodigde actie op de molen. Kruien of vangen en roede vastleggen zijn mogelijke acties op de molen.

buien met z'n variërende windsnelheid (windstoten) en windrichting
Een uitstromende bui heeft meer energie dan een instromende bui.
Vangen, afzeilen, roede vast leggen en bliksemafleider zijn belangrijke acties rond om de molen bij buien.

Een simulatie, van de windrichting bij een uitstromende bui (windkracht 3Bft in hoofdrichting en is afhankelijk van de yaw [verandering windrichting] door een bui) en van de aerodynamische momenten op een wiekprofiel (Fauel) op de hoogste stand, geeft de volgende resultaten (de wieksnelheid [enden] wordt constant gehouden bij variërende yaw ε):
Momenten bij een bui op wiek

De momenten in bestaande grafiek zijn alleen indicatief (dus niet de werkelijke waardes)

Kijkend naar een wiek in hoogste stand: Bij ruimende wind (uitstromende bui ten noorden) is er meer kans op zeilslag en eventueel terugdraaien (T_n negatief); en daarom is er eerder actie nodig dan bij een krimpende wind (uitstromende bui ten zuiden ). Dus bij de ruimende winde gaat (uitstromende bui ten noorden) gaat de schijnbare wind eerder (wegens de schoothoek: pitch hoek β) achter het hoogste zeil dan bij een krimpende wind (uitstromende bui ten zuiden).

Bedenk dat voor een profiel op de laagste stand het gedrag tegenovergestelde gedrag zal zijn. Dus over een hele roede zal het elkaar misschien compenseren, al is er natuurlijk verschil tussen de onderste stand (vlak bij molenhuis) en de hoogste stand (in open lucht). Het is te verwachten(???) dat de hoogste stand de meeste invloed heeft.
Nog niet helemaal bekend wat voor consequenties dit heeft voor bijvoorbeeld onderstaande tabel? Feedback is welkom.

Bui	Wolken	Bui ten zuiden (krimpend) langs	Bui rechtover	Bui ten noorden (ruimend) langs
Bui	Wolken	Bui ten zuiden (krimpend) langs	Bui rechtover	Bui ten noorden (ruimend) langs
Licht	Grote cumulus met wat neerslag (Cu con pra)	als zeilen bollen: vangen	doorgaan met malen	als zeilslag (bui nadert molen): vangen
Middel zwaar	Cumulonimbus, men kan er onderdoor kijken aka in de verte is blauwe lucht te zien (Cb cap pra)	een zeil wegrollen afgezeild boven zetten roedeketting vast	een zeil wegrollen afgezeild boven zetten roedeketting vast	twee zeilen wegrollen of vier halve doorgaan met malen Bij te ver doorruimen (↻) van bui; vangen
(Zeer) zwaar	Zeer donkere en hoge cumulonimbus met aambeeld, randen geelachtig bruin of groenig (Cb inc pra)	alles afzeilen roedeketting vast bliksemafleider	alles afzeilen roedeketting vast bliksemafleider	alles afzeilen roedeketting vast bliksemafleider

<Tabel komt uit (oude) basisopleiding Het gilde van vrijwillige molenaars, 2000, Hfd. 8, pp 20-24 (of eigenlijk pp 18-22)>

Mocht men de molen niet (meer) kunnen vangen door te harde wind, dan molen laten draaien want een windvlaag duurt hoogstwaarschijnlijk niet langer dan enkele mintuten. Zodra er een winddip (of windzaam) komt; weer proberen te vangen. Vangen met de straat wordt afgeraden.

ijzel
Zeilen als planken, dus op tijd afzeilen. Pas op voor spiegel gladde stelling.
onweer
Onweer is te horen (kraken) op LF/MF radio. Molen aan bliksemafleider leggen (overheks zetten zou geen voordelen opleveren; kost alleen maar tijd).

Gevolgen andere weersgesteldheden

Droog weer: op losse wiggen checken
Koude/Vriezen: Zeilen worden planken; geen natte zeilen afzeilen; gietijzeren as wordt broos, dus met beleid vangen

Referenties

Henneveld, David: Het weer: Weer informatie voor molenaars. Het Gilde van Vrijwillige Molenaars 2016.
Henneveld, David: Troggen en vores, valwinden en windstoten. In: Weercursus voor molenaars.2022.
Het gilde van vrijwillige molenaars: Basis opleiding vrijwillig molenaar. 2000.
Het gilde van vrijwillige molenaars: Molenbiotoop. In:(ed): Basis opleiding vrijwillig molenaar. 2018. pp. 22-26.
Klöpping, Heinrich Wilhelm: Het weer: Vereenvoudigd. Molenstichting Midden- en Oost-Groningen 2016.
Watts, Alan: Instant weather forecasting. London, Adlard Coles nautical 2007.
Watts, Alan: Het kleine weerboek: Kijk naar de lucht en voorspel zelf het weer. Trans. by G.W. Roos, Hollandia 2017.

Acknowledgements

I would like to thank people, such as David Henneveld, Simon van Kampen and others for their help, encouragement and/or constructive feedback. Any remaining errors in methodology or results are my responsibility of course!!! If you want to provide constructive feedback, let me know.

Disclaimer and Copyright

Home

Mail

Major content related changes: June 29, 2022